Pod koniec lat 70-tych Bernard Tschumi opublikował manifest Manhattan Transcripts, w którym opisuje architekturę nie za pomocą rysunku architektonicznego, ale za pomocą projekcji doświadczeń użytkownika budynku. Tschumi obserwuje jak aktorzy-użytkownicy poruszają się w przestrzeni, zapisuje relacje pomiędzy wszystkimi elementami przestrzeni (użytkownik – przestrzeń, obiekt – przestrzeń, użytkownik – obiekt, przestrzeń – zdarzenie itd.). Zdaniem Tschumiego w architekturze nie chodzi jedynie o jakość przestrzeni czy jej formę, ale głównie o zdarzenie, akcję: there is no space without event, no architecture without programme.
Opowieść o ulicy poprzez analizę filmów jest w pewnym sensie kolejnym zobrazowaniem teorii Tschumiego. Ruchomy obraz pozwala uchwycić rzeczywisty wymiar przestrzeni. Reżyseria, sposób prowadzenia aktorów-użytkowników w przestrzeni, choć u niektórych reżyserów przejaskrawiony, uwypukla użytkowy aspekt architektury. Ulica jest tłem dla mnóstwa zdarzeń, w zasadzie nie ma takiej sytuacji, która nie mogłaby wydarzyć się na ulicy i nie ma osoby, która nie byłaby jej użytkownikiem. To ludzie i sytuacje budują ulicę – przestrzeń.
W „Nocy” Michelangelo Antonioniego ulica to krzyk nowoczesności. Jak pisze Mark Lamster w Architecture and Film już z pierwszych scen filmu dowiadujemy się, że architektura będzie czymś więcej niż tylko tłem. W największym wówczas wieżowcu w Europie, wieży Pirelli projektu Gio Pontiego odbija się cały Mediolan. Bohaterka filmu – Lidia wybiera się na spacer ulicami modernistycznego, mimo napotkania kilku przechodniów nie jest to spotkanie, ale deprymujący obraz samotnego społeczeństwa. W „Brooklyn Boogie” czy „Dymie” Paula Austera i Wayne’a Wanga brooklyński sklep tytoniowy prowadzony przez Auggiego Wrena to centrum wszechświata, w którym koncentruje się dzielnicowe życie. U Spike’a Lee ulica ma podobny charakter – krzyżujących się historii wielu osób, których suma rodzi napięcia. We „Florida Project” Seana Bakera ulicy praktycznie nie ma. Czy to nowa amerykańska rzeczywistość? Czy nas też czeka miasto bez ulicy?
Aleksandra Czupkiewicz, Łukasz Wojciechowski